MusEd: Μουσείο–Σχολείο–Εκπαίδευση

Η συλλογή επιστημονικών οργάνων στο Μαράσλειο Διδασκαλείο και προσπάθειες εκπαιδευτικής αξιοποίησής της

2024-03-22T08:37:55+00:00

Το Μαράσλειο Διδασκαλείο, το οποίο από το 1876 μέχρι το 1910 ονομαζόταν Διδασκαλείο Αθηνών, ενώ από το 1933 έως το 1985 Μαράσλειος Παιδαγωγική Ακαδημία, ανήκει στις υποδομές του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης (ΠΤΔΕ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και είναι στενά συνδεδεμένο με τη σύγχρονη ιστορία της εκπαίδευσης των δασκάλων και διδασκαλισσών στην Ελλάδα. Κατά την περίοδο της λειτουργίας του διέθετε ένα καλά εξοπλισμένο Εργαστήριο Φυσικών Επιστημών πολλά από τα όργανα του οποίου διασώζονται μέχρι και σήμερα. Πρόκειται για συλλογή ιστορικών επιστημονικών οργάνων του 19ου και 20ου αιώνα στα οποία μέχρι στιγμής έχουν πρόσβαση μεταπτυχιακοί φοιτητές και επιλεγμένες ομάδες προπτυχιακών φοιτητών ενώ γίνονται προσπάθειες για τη διάσωση, συντήρηση και ανάδειξη των οργάνων αυτών στην ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα και τους πολίτες γενικότερα. Η παρούσα εργασία αποτελείται από δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται η ιστορία της συλλογής των επιστημονικών οργάνων και ορισμένα στοιχεία για τη σύνθεσή της. Στο δεύτερο μέρος αναπτύσσονται οι δράσεις για την εκπαιδευτική αξιοποίηση της συλλογής, στις οποίες έχουν λάβει μέρος μαθητές και φοιτητές.

Μουσειακές αφηγήσεις και θετικές επιστήμες στο Μουσείο Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών

2024-03-22T08:37:57+00:00

Οι νέες μουσειολογικές και μουσειοπαιδαγωγικές πρακτικές, οι συμπράξεις με άλλους φορείς, κοινότητες και εξωτερικούς συνεργάτες, διαμορφώνουν το σύγχρονο μουσειακό περιβάλλον που εξελίσσεται διαρκώς. Παράλληλα, τις τελευταίες δεκαετίες, παρατηρούμε το περιβάλλον αυτό να ξεχωρίζει για τον πολυμορφικό, διεπιστημονικό, διαθεματικό, δημοκρατικό, συμμετοχικό και συμπεριληπτικό του χαρακτήρα. Στην περίπτωση του Μουσείου Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών (ΜΙΠΑ) αυτή η τάση διακρινόταν ήδη από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του στην τουριστική περιοχή της Ακρόπολης. Όραμα του συγκεκριμένου πανεπιστημιακού μουσείου ήταν εξαρχής να απευθύνεται σε ένα ευρύτερο κοινό πέρα από την ακαδημαϊκή κοινότητα. Έτσι, το ΜΙΠΑ ξεκίνησε να συστήνεται στους επισκέπτες του με ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα αλλά και με παράλληλες εκδηλώσεις -κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες- όπως θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, ανοιχτές συζητήσεις, φιλοξενία εκθέσεων, κ.ά. Το παρόν άρθρο επιχειρεί μια περιγραφή, σε αδρές γραμμές, της δραστηριότητας του ΜΙΠΑ, με στόχο την επικοινωνία των θετικών επιστημών (μαθητικός διαγωνισμός Τα εκθέματα του Μουσείου μέσα από τα μάτια των μαθητών, Ρώτα τον επιστήμονα, Κυριακές στο μουσείο, κ.ά.) σε διαφορετικά είδη κοινού.

Μουσείο Φυσιολογίας «Γεώργιος Κοτζιάς»: Εκθέματα και Δράσεις

2024-03-22T08:37:58+00:00

Στην παρούσα μελέτη παρουσιάζεται το Μουσείο Φυσιολογίας «Γεώργιος Κοτζιάς», το οποίο ιδρύθηκε το 2020, ανήκει στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) και στεγάζεται στο Εργαστήριο Φυσιολογίας της Ιατρικής Σχολής. Ο Γεώργιος Κοτζιάς, διακεκριμένος Έλληνας ερευνητής και κλινικός ιατρός, διέπρεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες, στον τομέα της Νευροφυσιολογίας και το 1969 τιμήθηκε με το βραβείο «Albert Lasker», το αμερικανικό ισοδύναμο του Νομπέλ Ιατρικής. Στο μουσείο εκτίθενται έγγραφα, φωτογραφίες, δημοσιεύσεις, διακρίσεις και κοινωνικές εκδηλώσεις από το προσωπικό αρχείο της οικογένειας Κοτζιά, καθώς και ιστορικά όργανα (κυμογράφια, γαλβανόμετρα, πηνία επαγωγής, χρονογράφοι, αντηχεία Helmholtz, φυγόκεντροι, μικροσκόπια κ.α.) και χειροποίητοι χάρτες Φυσιολογίας που απεικονίζουν πειράματα, όργανα του ανθρωπίνου σώματος, ζώα, φυτά και μικροοργανισμούς, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την εκπαίδευση των φοιτητών της Ιατρικής στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα. Το μουσείο συνεργάζεται με διάφορους φορείς και οργανισμούς για τον σχεδιασμό και την παρουσίαση διαδραστικών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων σε σχολεία Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και στο πλαίσιο επίσκεψης και ξενάγησης μαθητών και φοιτητών στους χώρους του. Ενδεικτικό είναι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Αίμα στο Μουσείο» που περιλαμβάνει διαδικτυακά εργαστήρια για παιδιά ηλικίας 11-13 ετών. Με οδηγό και εργαλείο τις Καλές Τέχνες και με τη βοήθεια της Τεχνολογίας,

Το Κέντρο Επιστήμης και Τεχνολογίας "Science in the City" ως ψηφιακό περιβάλλον μάθησης

2024-03-22T08:37:59+00:00

Η αναγνωρισμένη εκπαιδευτική αξία των επισκέψεων σε χώρους μη τυπικής μάθησης φέρνει στο προσκήνιο την ανάγκη για ψηφιοποίησή τους, ώστε να υπάρχει ακόμα ευκολότερη πρόσβαση και καλύτερη διασύνδεση με τη σχολική πραγματικότητα. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται η ψηφιοποίηση του Κέντρου Επιστήμης και Τεχνολογίας (KET) “Science in the City” του Εργαστηρίου Διδακτικής των Θετικών Επιστημών του ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο. Το ψηφιακό υλικό που αναπτύχθηκε ακολουθεί το μοντέλο της «πραξεολογίας» για την ανάπτυξη εκθεμάτων, τη διαδικασία μουσειογραφικού μετασχηματισμού καθώς και τις αρχές της μάθησης μέσω διερεύνησης, ώστε να είναι εφικτή η δυνατότητα σύνδεσης του Ψηφιακού ΚΕΤ με την εκπαιδευτική πραγματικότητα. Για την ψηφιοποίηση του φυσικού χώρου και των STEM σταθμών εργασίας του αξιοποιήθηκε μια πλατφόρμα τρισδιάστατων αναπαραστάσεων, μια ιστοσελίδα που κάνει χρήση των δυνατοτήτων H5P δραστηριοτήτων, διαδραστικά βίντεο και διαδραστικές εικόνες.

Το εκκρεμές του Foucault στη Μεγάλη του Γένους Σχολή

2024-03-22T08:38:00+00:00

Το εκκρεμές του Φουκώ είναι ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά επιτεύγματα του Γάλλου φυσικού Leon Foucault. Η εκτέλεση του πειράματος το 1851 ήταν η πρώτη απτή πειραματική επίδειξη της περιστροφής της Γης. Η τεχνική απλότητα και η ομορφιά του πειράματος οδήγησαν σε πολλές επαναλήψεις του, στην κατασκευή σχετικών εκκρεμών από κατασκευαστές επιστημονικών οργάνων και στη μόνιμη ή προσωρινή εγκατάσταση τέτοιων εκκρεμών σε εκπαιδευτικά ιδρύματα για εκπαιδευτικούς αλλά και αισθητικούς λόγους.

Η Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη είναι το παλαιότερο εν λειτουργία σχολείο της ελληνικής κοινότητας της πόλης αλλά και ολόκληρου του Ελληνισμού. Μετά από πολλές μετακινήσεις κατά τους πρώτους τέσσερις αιώνες της λειτουργίας της, η Σχολή στεγάζεται από το 1882 στο εντυπωσιακό ιδιόκτητο κτήριο της στο Φανάρι. Το κτήριο φιλοξενεί μια πλούσια συλλογή επιστημονικών οργάνων, που αποκτήθηκαν κυρίως το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα από τη Γαλλία και στις αρχές του 20ού κυρίως από τη Γερμανία αλλά και την Αυστρία. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ένα εκκρεμές Foucault, κατασκευασμένο από τη γερμανική εταιρεία Max Kohl, το οποίο αποτέλεσε τμήμα αγοράς επιστημονικών οργάνων το 1912 και για τη χρήση του έγιναν κάποιες επεμβάσεις στο κτήριο της Σχολής. Στα πλαίσια της εργασίας μας παρουσιάζεται η ιστορία της διάταξης, η οποία είναι μία από τις πρώτες (ίσως η πρώτη;) που χρησιμοποιήθηκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Αν και η Σχολή δεν είναι μουσείο αλλά ένα σχολείο σε λειτουργία, θεωρούμε σκόπιμο να τη συμπεριλάβουμε στο συγκεκριμένο τεύχος καθώς το εκκρεμές, καθώς και πολλά άλλα όργανα από τη συλλογή, μπορούν να φανούν ιδιαίτερα χρήσιμα στις μέρες μας στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών αλλά και της ιστορίας της φυσι- κής του 19ου αιώνα.

Αξιοποίηση ιστορικών επιστημονικών οργάνων στη μη τυπική εκπαίδευση: Πρόταση επιμόρφωσης εκπαιδευτικών

2024-03-22T08:38:02+00:00

Το πείραμα συμβάλει με πολλούς τρόπους τόσο στη παραγωγή νέας επιστημονικής γνώσης όσο και στην εκπαίδευση. Τα σύγχρονα επιστημονικά όργανα συχνά αποτελούν «μαύρα κουτιά». Έχουν χάσει την διαφάνεια, αισθητική και εύληπτη αρχή λειτουργίας των προκατόχων τους. Ταυτόχρονα, ενώ η εισαγωγή της Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης στην εκπαίδευση υποστηρίζεται από την επιστημονική κοινότητα, φαίνεται πως υπάρχουν εμπόδια στην αξιοποίησή της από τους εκπαιδευτικούς. Σε αυτό το πλαίσιο υποστηρίζεται η αξιοποίηση των ιστορικών επιστημονικών οργάνων στην εκπαίδευση μέσω ιστορικά πλαισιωμένων δραστηριοτήτων. Οι εκπαιδευτικοί, ως δημιουργοί εκπαιδευτικού υλικού αλλά και ως συνδετικοί κρίκοι των μαθητών/τριών με την μη τυπική εκπαίδευση, έχουν κρίσιμο ρόλο στην εισαγωγή οποιασδήποτε προσέγγισης στην εκπαίδευση. Ως εκ τούτου, προκειμένου να γνωρίζουν τα οφέλη της πλαισιωμένης εκπαιδευτικής χρήσης των ιστορικών επιστημονι κών οργάνων αλλά και κάποιους τρόπους αξιοποίησης των συχνά δυσεύρετων ή μη προσβάσιμων ιστορικών οργάνων κρίνεται απαραίτητη η επιμόρφωση τους σε αυτή τη θεματική. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται μία επιμόρφωση εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που υλοποιήθηκε και αφορά αυτή τη προσέγγιση ενώ διερευνάται και ο βαθμός στον οποίο οι συμμετέχοντες κατάφε ραν να δημιουργήσουν μία ιστορικά πλαισιωμένη εκπαιδευτική δραστηριότητα που να αξιοποιεί ένα τουλάχιστον ιστορικό επιστημονικό όργανο στο πλαίσιο ενός σχολικού ομίλου.

Άτυπες μορφές μάθησης στις Φυσικές Επιστήμες: Εκπαιδευτική αξιοποίηση των αρχαίων ελληνικών εφευρέσεων

2024-03-22T08:38:03+00:00

Η παρούσα εργασία έχει ως στόχο να σκιαγραφήσει τον ρόλο που παίζουν οι άτυπες μορφές μάθησης στην κατανόηση εννοιών σχετικές με τις φυσικές επιστήμες, να αναλύσει τον τρόπο με τον οποίο η ιστορία φυσικών επιστημών εμπλέκεται με τις άτυπες μορφές μάθησης και τέλος, να προτείνει ένα δωμάτιο δραστηριοτήτων ως μία πρωτότυπη εκπαιδευτική πρόταση, όπου συνδυάζονται οι εφευρέσεις των αρχαίων Ελλήνων επιστημόνων και η αρχαιοελληνική ιστορία με τις φυσικές επιστήμες.

Θεωρήθηκε απαραίτητο να αναλυθούν τα χαρακτηριστικά και οι στόχοι των άτυπων μορφών μάθησης, ώστε να είναι κατανοητό όλο το φάσμα, που καλύπτουν. Αντίστοιχα για την ιστορία των επιστημών, αναφέρονται όλοι οι δυνατοί τρόποι εμπλοκής της με τις άτυπες μορφές μάθησης.

Ο τίτλος του δωματίου δραστηριοτήτων «Επιχείρηση Διάσωσης του Αριστοτέλη» τοποθετεί αμέσως και τον αναγνώστη αλλά και το κοινό, που πρόκειται να συμ- μετάσχει, στο ανάλογο κλίμα της Αρχαίας Ελλάδας δίνοντας και μία δόση αγωνίας αφού φαίνεται ότι ο Αριστοτέλης χρειάζεται βοήθεια. Το ερώτημα που δημιουργείται, λοιπόν, είναι το εξής: κατά πόσο μέσα από αυτή την άτυπη μορφή μάθησης οι μαθητές θα κατανοήσουν και κατ’ επέκταση θα μπορούν να εξηγήσουν με τη σειρά τους τα επιστημονικά φαινόμενα, που παρουσιάζονται στο δωμάτιο; Θα αναγνωρίσουν την πολιτισμική σημασία αυτών των εφευρέσεων και θα βελτιώσουν τη στάση τους απέ- ναντι στην αρχαιοελληνική ιστορία και στις φυσικές επιστήμες; Αυτά τα ερωτήματα καλείται να απαντήσει η ακόλουθη εργασία.

Οι παραδοσιακές εργαστηριακές διατάξεις στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

2024-03-22T08:38:04+00:00

Η παρουσία εκπαιδευτικών εργαστηριακών οργάνων στα σχολεία ακολουθεί την πορεία των προγραμμάτων σπουδών και τις κατά καιρούς μεθόδους διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών. Σήμερα, η ψηφιακή τεχνολογία μέσω της χρήσης εικονικού εργαστηρίου, προσομοιώσεων και ηλεκτρονικών συσκευών συχνά προκρίνεται έναντι του πραγματικού, βιωματικού εργαστηρίου. Ποια είναι όμως η θέση των παραδοσιακών και συχνά ιστορικών εργαστηριακών διατάξεων στο σύγχρονο εκπαιδευτικό περιβάλλον; Οι απαντήσεις αναζητούνται μέσα από την εμπειρία του Ε.Κ.Φ.Ε. Χανίων αλλά και την εστίαση σε κάποιες από τις μουσειακές εργαστηριακές διατάξεις που διαθέτει στη συλλογή του.